جزمیت در مثنوی آدم‌ها

                   

در فواید سخن غلط گفتن

سخن غلط‌گفتن در جامعه، اگرچه ممکن است آسیب‌هایی داشته باشد، اما بی‌گمان بسیار سودمند است. چرا؟

1. شناختنِ یک نظر نادرست، باعث می‌شود که نظراتِ درست را به‌تر بشناسیم؛ چرا که تُعْرَف الأشیاء بأضدادها. در مثنوی آدم‌ها نیز سروده‌ام که «شب، بدونِ روز، بس بی محتواست / این جهان، بی شرِ شیطان، بی خداست».
2. یک نظرِ نادرست، ای‌بسا برای کسی یا کسانی، تلنگری باشد برای ابداعِ نظر و دیدگاهی دیگر؛ چرا که تُعْرَفُ الأشیاءُ بأغیارها.
3. یک دیدگاهِ نادرست، ممکن است در آینده، به نظر خودمان یا به نظر دیگران، درست به نظر بیاید؛ یا دست‌کم سُویه‌هایی از درستی در آن دیده شود.
البته باید کم و بیش یک اعتدالی برقرار باشد؛‌ اما نه با زور و اجبار؛ بل‌که با مدیریتِ معقول و خردمندانه.

از این‌روست که پیشوای نخست شیعیان هنگامی که خلیفه بودند، درباره مخالفان فرمودند: «تا دست به شمشیر نبرده‌اند، آزادند هر چه بگویند.»